De afgelopen tijd zien wij, namens het Testlab NNKW, steeds meer interesse in het realiseren van nieuwe natuur in combinatie met kleinschalig wonen. Daarom hebben wij verschillende initiatiefnemers geïnterviewd over hun ervaringen en inzichten. De interviews hebben wij verwerkt in bondige artikelen, waarmee we andere initiatiefnemers proberen te inspireren en te voorzien van kennis! Twee van de geïnterviewden zijn Joost van Rooijen en Natascha de Vreede van het CPO Woonbos. Hieronder de verkregen inzichten uit dit interview. Veel leesplezier!
Over de initiatiefnemers
Joost en Natascha zijn de drijvende krachten achter het CPO Woonbos en nu ruim een jaar actief met de ontwikkeling hiervan. Joost is architect en medeoprichter van het architectenbureau Studio Komma. Natascha droomt ervan om boswachter te worden en begint binnenkort met de opleiding Bos- en Natuurbeheer. Deze twee achtergronden komen prachtig samen in hun plan.
Het CPO Woonbos
Het doel van het CPO Woonbos is het realiseren van nieuwe natuur met tiny houses als financieringsinstrument waarbij zij uitgaan van een verhouding van 99% bos en 1% wonen. De bewoners van deze tiny houses zijn dan collectief eigenaar van de grond, die wel nog aangekocht moet worden, bijvoorbeeld van een stoppende boer. De bewoners zijn in een Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) verenigd, waarbij zij gezamenlijk belanghebbenden van het project zijn. Dit houdt in dat zij gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen voor de grond, de kwaliteit van de omgeving en de aanwezige voorzieningen. Zo beheren de bewoners ook samen de natuur. Omdat grond wordt aangekocht kan een hypotheek worden aangevraagd en wordt het project zo ook een langdurige investering voor de bewoners. Deze langdurigheid vinden Natascha en Joost erg belangrijk: zo kan optimaal genoten worden van de aanleg van nieuwe, hoogwaardige natuur. De tiny houses die in het bos gerealiseerd worden dienen dan ook permanent en van hoge kwaliteit te zijn. Daarnaast wordt alles professioneel aangepakt, door bijvoorbeeld het inschakelen van experts, om zo de beoogde kwaliteit te halen.
Gezamenlijk eigenaar
Alle eigenaren zullen in vereniging beslissingen nemen tijdens het gehele traject en daarnaast vormen de bewoners in de CPO ook financieel gezien een collectief. Alle kosten, zoals het verwerven van de grond, plankosten en de aanplant van het bos worden betaald door de vereniging als geheel. Volgens Joost en Natascha zijn er verschillende voordelen aan deze constructie: zo verhoogt het de binding van de bewoners met het project en zorgt het ervoor dat de kosten voor het project gespreid kunnen worden over de bewoners. Omdat een CPO een burgerinitiatief is, kan dergelijke constructies vaak ook op steun rekenen vanuit de gemeente.
Grond aankopen – samenwerking met de boer
Er wordt ook samengewerkt met de boer: de grond wordt voor een goede prijs overgekocht. Het is belangrijk dat hier niet een beeld wordt gewekt dat boeren worden uitgekocht – dit geschiedt uiteraard op vrijwillige basis. Joost en Natascha leggen de nadruk op een gezamenlijk proces, waarbij goed overleg tussen de boer en de CPO voorop staat. Dit is ook van belang voor het project. Voor het realiseren van woningen op landbouw- of natuurgrond is een bestemmingswijziging nodig. Dit is een onzeker proces, en het kan zijn dat de bestemmingswijziging niet kan worden doorgevoerd. Hierdoor kan de grond niet direct worden aangekocht. Dit vergt dus ook geduld van de boer, aangezien dit proces wel anderhalf jaar kan duren. Mede daarom zijn Joost en Natascha ook op zoek naar een boer die samen met hen dit traject aan wil gaan. Dat zou bijvoorbeeld een boer kunnen zijn die erover nadenkt om te stoppen.
Locatie, locatie, locatie
Het belangrijkste onderdeel van het plan is nu het vinden van een geschikte locatie voor het CPO Woonbos. Hiervoor zijn Joost en Natascha bezig met het opstellen van een flyer en informatieboekje voor boeren, met daarin informatie over het project en traject en de mogelijkheden voor de boer. Ze vinden het belangrijk om vanuit het perspectief van de boer te kijken en geven aan dat er veel mogelijkheden zijn om het project aan te passen aan de wensen van de boer. Dat is ook één van de sterke kanten van het Woonbos: er is veel mogelijk en niet alles hoeft vanuit een commercieel winstoogmerk. Het plan is om een informatieavond te organiseren, en daarnaast boeren in een specifiek gebied direct te benaderen met concrete informatie.
Wat betreft gebiedskeuze zijn ze het erover eens dat een locatie moet worden gevonden die ook goed aansluit bij omliggende natuur: wanneer de verbinding kan worden gelegd met andere natuurlijke gebieden levert dit een boost op voor biodiversiteit. Ook kan gedacht worden aan percelen waar stikstofuitstoot grote problemen oplevert voor omliggende natuur.
Gemeente
Joost en Natascha willen hun plan zo concreet mogelijk vormgeven voordat ze naar de gemeente stappen. Daarbij vinden ze het belangrijk om een te passieve houding te vermijden – in plaats van de gemeente om een plek te vragen, willen zij met een ‘hapklaar’ plan hun kansen vergroten. Dit maakt het voor gemeentes ook makkelijker. Ze hopen ook vooroordelen over tiny houses weg te nemen door met heldere visuals aan te geven hoe het Woonbos eruit kan komen te zien. Met name het vooroordeel van het verrommeling of ‘Fort Oranje’-achtige toestanden wordt vaak gehoord. Door het presenteren van een duidelijk plan kunnen deze twijfels worden weggenomen. Ook kan door de gemeente bijvoorbeeld een welstandsbeleid of beeldkwaliteitsplan worden opgesteld waar het Woonbos aan moet voldoen. Daarnaast wordt het Woonbos publiekelijk toegankelijk, zodat het ook een plek binnen de gemeente wordt voor recreatie en educatie.
Beren op de weg
Het grootste obstakel in het realiseren van hun plan zien Joost en Natascha in het wijzigen van het bestemmingsplan. Hoewel er steeds meer momentum komt – er zijn veel groepen van initiatiefnemers, en gemeentes zijn meer geïnteresseerd – blijft het voor hen toch nog ongrijpbaar waarom het beleid soms zo traag lijkt te gaan. De crux zit hem erin dat voor het Woonbos een permanente wijziging van het bestemmingsplan noodzakelijk is: een tijdelijke vergunning voor 10 jaar schiet voor hen weinig op. Dat heeft met name te maken met het realiseren van nieuwe natuur en de permanente staat van de tiny houses, wat een tijdelijke vergunning voor hen niet werkbaar maakt. Om dit obstakel te overwinnen proberen Joost en Natascha het de gemeentes zo makkelijk mogelijk te maken door na te denken over hoe zorgen weggenomen kunnen worden. Zo wordt het bos openbaar en wordt zowel de natuur als de tiny houses van hoge kwaliteit: zelfvoorzienend, van biobased materialen en met een hoogwaardige uitstraling Ook kunnen in het bestemmingsplan randvoorwaarden worden opgenomen.
Adviezen
Joost en Natascha hebben ook adviezen voor andere initiatiefnemers:
- Ontzorg de gemeente. Ga niet alleen vragen om een plek, maar kom met een concreet plan naar hen toe. Door het aanbieden van een ‘kant-en-klaar’ plan hoeft de gemeente weinig tijd en middelen kwijt te zijn aan het project.
- Los problemen samen met de gemeente op. Indien er zich problemen of bezwaren aandienen, is het goed om te zoeken naar punten waarop verbinding gezocht kan worden, en oplossingen waarvan beide partijen profiteren.
- Vind aansluiting met beleidspunten. Projecten hebben een grotere kans van slagen als deze aansluiten op beleidsdoelen van de gemeente. Zo kan gedacht worden aan het realiseren van nieuwe natuur naast NNN gebieden of voor het opzetten van groene corridors of verbindingen.
- Duik in de beleefwereld van de grondeigenaar. Bij het zoeken en benaderen van boeren is het van belang dat duidelijk is wat de voordelen en mogelijkheden van het project zijn voor de boer, en dat dit bij diens wensen en eisen aansluit.
Meer informatie over dit project is te vinden op: https://cpowoonbos.nl/